بر دوش بزرگان: نسیم طالب، میانستان، کرانستان و چند پیشنهاد برای تصمیم‌گیری

“اگر توانسته‌ام فاصله دورتری را ببینم به کمک نشستن بر شانه‌ی غول‌ها بوده است.” نیوتن این را می‌گوید؛ ما که دیگر جای خود داریم.

دل‌م خواست یک‌بار دیگر ناخنکی بزنم به افکار نسیم طالب اندیشه‌مند، معامله‌گر بازار بورس و فیلسوف معاصر. احتمالن بعد از این باز هم از سواری‌هام روی دوش غول‌هایی مثل طالب می‌نویسم.

قبلن توی چندین نوشته از “#تصمیم‌گیری” نوشته بودم. از آن‌جا که به‌ترین آن نوشته‌ها به احساسات خصوصی من آغشته بودند، مجبور شدم برشان دارم.

از قانون اعداد بزرگ نوشته بودم. از این‌که ما در طول روز تعداد بسیار بسیار زیادی نقطه تصمیم‌گیری را تجربه می‌کنیم. گفته می‌شود تعداد تصمیماتی که یک انسان بالغ در طول روز اتخاذ می‌کند چیزی حدود 35000 تاست. تحقیقاتی در دانشگاه کورنل تخمین زده‌اند که ماها به تنهایی در مورد تغذیه‌مان، حدود 226 مرتبه در روز تصمیم‌گیری می‌کنیم.

من در نامه اخیرم به فرزندم _که امیدوارم هرگز زاده نشود_ توضیح داده‌ام که میزان رندومنس توی زندگی ما تا چه حدی بالاست.

بخوانید: نامه اول به گندم

بسیاری فکر می‌کنند همین تصمیم ساده که من الآن غذا بخورم یا 10 دقیقه بعد، تنها یک شیفت 10 دقیقه‌ای در زندگی من ایجاد می‎‌کند. واقعیت اما این است که همین تصمیم ساده، دومینووار تمام ادامه زندگی من را عوض خواهد کرد. من را در موقعیت‌های جدیدی قرار می‌دهد و ژنتیک “گندم” را عوض می‌کند.

با این حال آن‌چیزی که به ما آرامش می‌دهد، همین قانون اعداد بزرگ است. همین قانون است که به ما اجازه می‌دهد در حضور بختانه‌گی وحشت‌ناک دنیا، برای زندگی‌مان طرح و برنامه بریزیم.

قبلن توی نوشته‌ی مفصلی توضیح داده‌ام که ریشه‌ی پیچیدگی در تصمیم‌گیری را می‌توان در دو عامل خلاصه کرد. تصمیم‌گیری سخت است چون اولن اطلاعات ما از محیط پیرامون‌مان محدود است. هزاران عاملی که ما ازشان خبر نداریم، می‌توانند مستقیمن روی تصمیم ما اثر بگذارند. این همان چیزی‌ست که بهش می‌گوییم بختانه‌گی یا رندومنس. دومن فارغ از ناآگاهی ما از عوامل محیطی، ما توی خود فرآیند تصمیم‌گیری هم ناشیانه عمل می‌کنیم. اخیرن پژوهش‌گران زیادی نشان داده‌اند که ما انسان‌ها، برعکس آن‌چه فکر می‌کنیم، چندان هم خردمند نیستیم و به صورت سیستماتیک توی تصمیم‌گیری‌هامان اشتباه می‌کنیم.

در مورد عامل دوم، یعنی نابلد بودن ما در تصمیم‌گیری، آموزش و تمرین و مطالعه می‌تواند راه‌گشا باشد. در مورد عامل اول هم جای نگرانی نیست. منی که در طول روز 100 بار از خودم می‌پرسم آیا الآن باید بروم سراغ پروژه‌ی درسی‌م، نباید نگران عوامل محیطی (مثل تلفنی که زنگ می‌خورد یا ایمیلی که می‌بینم و حواس من را از موضوع پرت می‌کند) باشم. من اگر مایندست‌م (mindset) این باشد که کارهام را به موقع انجام بدهم، نهایتن بر هر نوع رندومنسی غلبه می‌کنم. قانون اعداد بزرگ بختانه‌گی را محو می‌کند و به ما اجازه می‌دهد روی تصمیمات‌مان سوار شویم. (این‌ مفهوم دقیقی‌ست و اثبات ریاضی دارد.)

این‌ رژیم را می‌شناختم و بلد بودم باهاش کار کنم. قانون اعداد بزرگ را فهمیده بودم و فشار تصمیم‌گیری‌های ریز و کوچک از روی دوش‌م برداشته شده بود. آن‌چه که نمی‌دانستم و نسیم طالب به من نشان داد، رژیم دیگری بود. رژیمی که او به‌ش می‌گوید کرانستان. وقایع توی کرانستان تنک هستند. یعنی خیلی کم اتفاق می‌افتند. ویژگی دوم‌شان این است که اگر اتفاق بیفتند، اثرشان بسیار چشم‌گیر و مهم است. و سومین ویژگی این‌که قابل پیش‌بینی کردن نیستند. من البته قصد ندارم به تعریف دقیق کرانستان طالب وفادار بمانم. به طور خاص من به ویژگی سوم اهمیتی نمی‌دهم.

کرانستان در برابر میانستان تعریف می‌شود. میانستان همان رژیم اعداد بزرگ است که ازش حرف زدیم.اگر خوب نگاه کنیم در کنار موضوعاتی مثل این‌که “کی غذا بخورم؟”، “کی پروژه‌ام را شروع کنم؟”، “کی بخوابم؟”، “لامپ‌ها را روشن کنم یا نه؟” موضوعات دیگری هم هستند که خیلی دیر به دیر تکرار می‌شوند و نمی‌توانیم در برابرشان به قانون اعداد بزرگ پناه ببریم.

“برای ادامه تحصیل اپلای بکنم یا نه؟”، “فلان دختر/پسر را به صرف یک فنجان قهوه دعوت بکنم یا نه؟”، “فلان موقعیت شغلی را بپذیرم یا رد کنم؟”

از میان آن 35000 تصمیمی که هر روز می‌گیریم، شاید همه‌شان میانستانی باشند. شاید مثلن ماهی یک بار با یک تصمیم کرانستانی روبه‌رو شویم. تصمیماتی که ممکن است زندگی‌مان را زیر و رو کنند. تصمیماتی که حق نداریم شل و ول بگیریم‌شان. تصمیماتی که خاصیت تکرارشوندگی ندارند و ممکن است تا مدت‌ها این شانس را پیدا نکنیم تا مجددن در برابرشان قرار بگیریم. تصمیماتی که اگر توی اتخاذشان خطا کنیم، معلوم نیست طبیعت هرگز به ما فرصت جبران‌شان را بدهد.

دوست دارم این نوشته را با چند پیش‌نهاد کوتاه به پایان ببرم.

  • موقعیت‌های میانستانی را از کرانستانی‌ها تفکیک کنیم. برای موقعیت‌های پرتکرار (میانستانی) کافی‌ست قوانین کلی را تعیین کنیم و با این کار بار سنگینی را از ذهن خومان برداریم. برای مثال من همیشه پشت چراغ قرمز عابر پیاده می‌ایستم فارغ از هر پارامتر دیگری و همیشه از درب جنوبی سالن غذاخوری وارد می‌شوم چون معمولن آن سمت سالن خلوت‌تر است.
  • در مورد موقعیت‌های کرانستانی: باید بیش‌تر و بیش‌تر خودمان را در معرض‌شان قرار بدهیم و تا جای ممکن آن‌ها را به دایره میانستان بکشیم. این یعنی این‌که افراد بیش‌تری را به صرف قهوه دعوت کنیم؛ دعوت‌های بیش‌تری را بپذیریم و به جاهای بیش‌تری رزومه بفرستیم.
  • خیلی خوب و دقیق موقعیت‌های کرانستانی را بررسی کنیم و در کمال آرامش در موردشان تصمیم بگیریم. کتاب دنیل کانمن را بخوانیم و حواس‌مان را جمع کنیم تا اسیر خطاهای تصمیم‌گیری و مشورت‌های غلط نشویم.

پی‌نوشت: نوشتن این مطلب بیش‌تر از چیزی که ممکن است به نظر برسد از من انرژی گرفت. چند بار نوشتم و پاک کردم. شاید جمعن حدود 10 صفحه نوشته باشم و پاک کرده باشم. دوست دارم ازتان خواهش کنم دو تا کار را برای من انجام بدهید. اول این‌که اگر کتاب قوی سیاه نسیم طالب را نخوانده‌اید، کمی در موردش جست‌وجو کنید و به خواندن اصل حرف‌های طالب فکر کنید. با این‌کار، احساس عذاب وجدانی که در اثر انتقال ناقص حرف‌های او همین الآن روی سینه‌ام سنگینی می‌کند را برمی‌دارید.  و دوم این‌که این نوشته را با دوستان‌تان به اشتراک بگذارید.

پی‌نوشت2: مطالعه شبانه کتاب قوی سیاه بی‌اندازه برای من لذت‌بخش بود؛ رابطه من با این کتاب شاید چیزی از جنس معاشقه بود. اعتراف می‌کنم وقتی می‌خواندم که نسیم طالب برای توضیح مفهوم میانستان به نمودار گوسی و قانون اعداد بزرگ متوسل می‌شود، روی لبان‌م یک لب‌خنده کش‌دار نشسته بود که نمی‌توانستم پنهان‌ش کنم : ))

4+

خطای دست‌رس‌پذیری اطلاعات؛ یا چرا نباید به جریان‌های ذهنی خودمان و اطرافیان‌مان اعتماد کنیم ( دنیل کانمن )

دنیل کانمن توی کتاب ارزش‌مند “تفکر، سریع و کند” بحث مهمی تحت عنوان دست‌رس‌پذیری اکتشافی دارد. توضیح می‌دهد که انسان‌ها وقتی در مورد بسامد یک رویداد یا اندازه یک مجموعه مورد پرسش قرار می‌گیرند، معمولن دچار خطا می‌شوند. آن‌ها در ارزیابی‌هاشان معمولن برای نمونه‌هایی که خوش توی حافظه‌شان جا گرفته و به راحتی به ذهن‌شان خطور می‌کند وزن بالایی اختصاص می‌دهند.

نتایج پژوهشی از پاول اسلوویچ و همکاران‌ش ( به نقل از دنیل کانمن )، نشان می‌دهد که افراد امکان مرگ بر اثر مسمومیت غذایی را بسیار بیش‌تر از احتمال مرگ بر اثر اصابت رعد و برق تخمین می‌زنند. در حالی که آمار واقعی نشان می‌دهد احتمال مرگ بر اثر اصابت رعد و برق 52 برابر بیش‌تر است.

توضیح دنیل کانمن در مورد این خطای فاحش، آموزنده و الهام‌بخش است. به ادعای او، آسایش ذهنی در به یادآوری خاطراتی در مورد مسمومیت غذایی در مقابل چالش ذهنی در دست‌رسی پیدا کردن به تجربیات یا اطلاعاتی در مورد آسیب‌دیدگی یا مرگ بر اثر رعد و برق موجب این اشتباه می‌شود.

به عنوان مثالی دیگر از همان پژوهش بد نیست بخوانیم: “مرگ بر اثر بیماری هجده برابر محتمل‌تر از مرگ بر اثر حادثه است. اما شرکت‌کنندگان در این پژوهش احتمال آن‌ها را برابر تخمین زدند.” که به نظر می‌رسد ناشی از این واقعیت باشد که اخبار حوادث بسیار گسترده‌تر پوشش داده می‌شوند و تأثر برانگیزترند و نتیجتن به‌تر و بیش‌تر از خبر مرگ بر اثر بیماری توی حافظه‌ها جا خوش می‌کنند.

حاشیه:

رجوع کنید به بند و بساتی که بعد از از دست رفتن جان 32 نفر از هم‌وطنان‌مان در حادثه سانچی توی reptilian brain به راه افتاد. (و کسی در مورد سوختن آن همه نفت عزیز که به صورت بالقوه جان صدها یا شاید هزاران نفر را نجات می‌داد و واضح‌تر از آن ساعت‌ها وقتی که مردم کشور برای دنبال کردن آن خبر هدر دادند و قطعن بیش‌تر از کل عمر 32 انسان بود، حرفی نزد.)

اتمام حاشیه

تا جایی که یادم هست، دن اریلی هم توی کتاب “نابخردی‌های پیش‌بینی پذیر” بحث مشابهی را مطرح می‌کند.

شاید مرتبط کردن این موضوعات به تصمیم‌گیری‌های روزمره کار آسانی نباشد. من در این‌جا می‌خواهم این کار را بکنم تا همه با هم بفهمیم چه‌قدر… چه‌قدر غفلت کردن از این موضوعات می‌تواند زندگی‌هامان را تحت‌الشعاع قرار بدهد.

در پژوهش دیگری توسط نوربرت شوارتز (به نقل از دنیل کانمن )، شرکت کنندگان در پژوهش به دو دسته تقسیم شدند. از دسته اول به ترتیب دو سوال پرسیده شد:

  1. شش مورد را به‌خاطر بیاورید که در آن موارد با اعتماد به نفس کار می‌کنید.
  2. بعد از پاسخ دادن به سوال اول، ارزیابی خود را در مورد این‌که در مجموع چه‌قدر آدم با اعتماد به نفسی هستید، اعلام کنید.

از افراد دسته دوم، عینن همین سوالات پرسیده شد. با این تفاوت که آن‌ها به جای 6 مورد، باید 12 مورد را به خاطر می‌آوردند:

  1. دوازده مورد را به‌خاطر بیاورید که در آن موارد با اعتماد به نفس کار می‌کنید.
  2. بعد از پاسخ دادن به سوال اول، ارزیابی خود را در مورد این‌که در مجموع چه‌قدر آدم با اعتماد به نفسی هستید، اعلام کنید.

نتیجه غیربدیهی و شگفت‌آور است. افراد دسته دوم در مجموع خودشان را موجودات با اعتماد به نفس کم‌تری ارزیابی کرده بودند. علت این بود که یادآوری 12 مورد (حوزه) که فردی در آن اعتماد به نفس داشته باشد، از لحاظ ذهنی کار سخت و طاقت فرسایی‌ست؛ احتمالن ذهن بعد از یادآوری چند مورد خسته می‌شود و عدم دسترس‌پذیری به اطلاعاتی برای اثبات اعتماد به نفس داشتن، نهایتن به نداشتن اعتماد به نفس منجر می‌شود (البته در این‌جا “اثر لنگر” هم مشهود است که موضوع فصل دیگری از کتاب است.)

حالا فرض کنید سوال را به صورت وارونه بپرسیم. از دسته اول بخواهیم 6 مورد را به خاطر بیاورند که در آن اعتماد به نفس ندارند و از گروه دوم بخواهیم این کار را برای 12 مورد انجام دهند. یادآوری 12 مورد سخت‌تر است و نتیجتن افراد دسته دوم خودشان را انسان‌های با اعتماد به نفسی می‌یابند. مسخره نیست جان شما؟ 

خطای دست‌رس‌پذیری (که تنها چیزی حدود 1% از حجم کتاب فوق‌العاده دنیل کانمن را تشکیل می‌دهد) و موضوعات مشابه دیگر به خوبی نشان می‌دهند که چرا نمی‌توانیم به خودمان و جریان‌های ذهنی‌مان اعتماد کنیم. فراتر از این، این‌ها خیلی خوب نشان می‌دهند که چرا باید در مشورت گرفتن‌های‌مان بسیار محتاطانه عمل کنیم.

مشاور ازدواجی را تصور کنید که توی جلسه اول از شما می‌خواهد چند دلیل بیاورید که چرا قصد دارید ازدواج کنید و چرا با این آدم به خصوص؟ شما شروع می‌کنید:

  1. چون که براش احساس آمادگی می‌کنم.
  2. دل‌م می‌خواهد حالا که در آستانه تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی‌م هستم کسی را با خودم هم‌راه کنم.
  3. چون دختر/پسر خیلی خوبی‌ست و نمی‌خواهم از دست‌ش بدهم.
  4. می‌خواهم به نیازهای عاطفی‌م رسیدگی کنم.

به چهره مشاور نگاه می‌کنید. او (احتمالن چون می‌خواهد روی آن‌چه در ادامه می‌گویید تأثیر نگذارد) پوکر فیس نشسته و توی چشم‌هاتان زل زده. از خودتان می‌پرسید کافی نبود؟ خیلی خب…

  1. چون می‌خواهم یک چهارچوب کلی در مورد مخارج و پس‌انداز کردن توی زندگی‌م داشته باشم؛ می‌خواهم برای رشد اقتصادی خانواده‌ام برنامه‌ریزی کنم.
  2. چون می‌خواهم شادتر زندگی کنم.
  3. چون دوست دارم با سایر زوج‌های جوان دور و ورم ارتباطات خانوادگی داشته باشم.

و او هنوز پوکر فیس نشسته است. اوه شت. بیش‌تر از این چیزی به ذهن‌م نمی‌رسد. نیمی از همین‌ها را هم در لحظه سمبل کردم و از قبل به‌شان فکر نکرده بودم. اوه خدای من. من دلایل کافی برای ازدواج کردن ندارم.

اگر او بعد از گزاره سوم، لبخند می‌زد، حرف‌تان را قطع می‌کرد و شما را تأیید می‌کرد که بله… خیلی خوب است… برویم سراغ سوال بعدی، شما چه حسی پیدا می‌کردید؟

جلسه بعدی که از شما خواست 10 مورد از نکات مثبت و منفی‌ای که توی طرف مقابل دیده‌اید را لیست کنید، اگر به جای این‌که ازتان بخواهد حتمن یک لیست مفصل توی خانه بنویسید و جلسه بعد براش ببرید، اگر به جای این کار، همان‌جا شفاهن از شما سوال می‌پرسید که 3 مورد مهم‌تر را بیان کنید، آیا ممکن بود احساس‌تان (لااقل به صورت لحظه‌ای) در مورد مناسب بودن یا نبودن فرد مقابل‌ برای ازدواج تغییر کند؟ اگر ترتیب لیست‌ها را عوض می‌کرد و از شما می‌خواست اول نکات منفی را بنویسید و بعد مثبت‌ها را چه‌طور؟

_اگر شما هم مثل من هستید و اهمیت چندانی برای توصیه‌های یک مشاور قائل نیستید، از این توضیحات تعجب نکنید. افراد زیادی، بالاخص افراد قبیله سوم برای توصیه‌های شفاف و روشن ارزش بالایی قائل می‌شوند._

از حدود 7-8 ماه پیش به اهمیت مهارت “تصمیم‌گیری” که یکی از همان مهارت‌های نامرئی است پی برده‌ام. توی این فاصله بیش‌تر از هزار صفحه براش کتاب خوانده‌ام و مقدار خیلی بیش‌تری به‌ش فکر کرده‌ام و براش تمرکز گذاشته‌ام و اقرار می‌کنم که هنوز توی تصمیم‌گیری‌هام بدتر از افتضاح عمل می‌کنم.

با این توضیحات، چه‌طور می‌خواهیم توی تصمیم‌گیری‌های کوچک و بزرگ‌مان به نرم جامعه (reptilian brain) و یا حتا متخصصان و مشاورانی که توانایی غلبه به خطاهای ذهنی خود‌شان را ندارند اعتماد کنیم؟ حالا که این اندازه در برابر جابه‌جایی عدد 6 با 12 در یک پرسش ساده، آسیب‌پذیر هستیم، چه‌طور انتظار داریم از مشورت با افراد مختلف آگاهی معتبری دستگیرمان شود؟


پی‌نوشت: در مورد دست‌رس‌پذیری و نحوه به یادآوری اطلاعات ذخیره شده در حافظه، در ابتدای این مطلب چیزهایی نوشته‌ام که شاید به درک این نوشته‌ها کمک کند.

3+

پراکنده، درباره هنر

پیش‌نوشت: من چون زیادی با خودم مهربان‌م، دل‌م می‌خواهد به خودم اجازه دهم تا در مورد هنر چیزهای پراکنده‌ای بگویم. امیدوارم این بازی‌گوشی را مثل سایر بازی‌گوشی‌های دیگرم بر من ببخشید.


درباره تعریف هنر.

همه‌ی ما ذهنیتی از واژه هنر داریم. این ذهنیت عمومن مبتنی بر تجربیات ما از مواجهه با هنرهای هفت‌گانه است. اما معمولن هیچ‌کدام از ما به فرم رضایت نمی‌دهیم و با سخت‌گیری بیش‌تری حاضر می‌شویم لفظ “هنری” را به یک محصول نسبت دهیم.

هنر از نظر من هر آن‌چیزی‌ست که به خودی خود در عالم واقع وجود ندارد و هنرمند آن را خلق می‌کند تا روح مخاطب را با حقیقتی تماس دهد که برای او بسیار زیبا و دل‌نشین است. حقیقتی که با تمام بدعت و پیچیدگی و ناآشنایی‌‌ش، گویی از روز ازل در پیوندی عمیق با فطرت مخاطب بوده است.

به نظر من از هنر می‌توان به خدا و به ذات واحد رسید. اگر ذات ما همه یکی نیست، پس چرا منِ خاورمیانه‌ای باید از شنیدن یک قطعه موسیقی ناآشنا و غریبه‌ی شرق آسیایی این اندازه لذت ببرم؟

_آخ که چه خوش می‌خواند در گوشم محمدرضا لطفی. روز و شب‌م مونس تویی. ای فخر من، سلطان من._

پس هنر هر آن‌چیزی‌ست که کمک می‌کند انسان را، تا از زشتی‌های دنیا به زیبایی‌هایی که حس می‌کند باید باشد و نیست، پناه ببرد. با این تعریف، یک اثر هرچه غیر واقعی‌تر باشد، هنری‌تر است. برای روشن‌تر شدن، توجه کنید که عکاسی بسیار کم‌تر از سایر فرم‌ها قابلیت تولید اثر هنری را دارد. البته این تنها یک تعریف است و ای بسا شما به روایت دیگری از هنر باور داشته باشید. من این تعریف را اولین بار از علی شریعتی شنیدم و چه خوش در دل‌م نشست.  


زندگی در تماس با هنر و هنرمند.

هر بار که یک اثر هنری را لمس کرده‌ام، ناخواسته دو احساس متفاوت در من برانگیخته شده است.

یکی همین شور و شعف ناشی از رجعت به فطرت خودم بوده. شنیدن و دیدن و لمس کردن خیالاتی که همواره جایی توی ذهن‌م نگه‌داری‌شان کرده‌ام، از زبان یک راوی، که هنرمند باشد، به غایت برای‌م لذت‌بخش و آرام‌‌ش دهنده است. البته که بسیاری از ظرافت‌ها را هم درک نکرده‌ام و این از کم‌کاری من در برقراری پیوند با خود درونی‌م است.

و دومی نوعی ترس و اضطراب بوده. ترس از فاصله گرفتن از دنیا. دو سه روزی‌ست دارم فیلم سینمایی “ایثار” از آندره تارکوفسکی را می‌بینم. “الکساندر” که استاد دانش‌گاه و منتقد ادبیات و درام است و پیش از این یک بازی‌گر معروف تئاتر بوده، همان اوایل فیلم رو به دوست‌ش ویکتور می‌گوید: “من خودم را برای یک زندگی والاتر مهیا کرده‌ام.” در ادامه می‌بینیم که بعد از سال‌ها پناه بردن به هنر و ادبیات و آماده‌سازی خودش برای زندگی والاتر حالا چه‌طور سرگشته و مجنون شده و در رویا به سر می‌برد و پیوندش با دنیای واقعی را از دست داده است.

همیشه محتاطانه به هنر نزدیک شده‌ام. چرا که به خوبی می‌دانستم این چیزی که مانند مخدر می‌ماند و می‌تواند من را تا مرز نعره زدن به خروش بیاورد، یک خطر جدی هم دارد و آن این است که پای انسان را از دنیای واقعی قطع می‌کند. بنا بر این فکر می‌کنم خطر اعتیاد به تجربه‌های هنری و دور افتادن از دنیای واقعی همیشه هنرمند و هنردوست را تهدید می‌کند. بعد از هر مرتبه تماشای تئاتر و بعد از شنیدن هر موسیقی خوب باید خودمان را به مقدار مشخصی از پیاده روی توی خیابان‌های شهر ملزم کنیم. نباید توش غرق شویم. قیاس بی‌ریختی‌ست ولی به نظرم غرق شدن توی هنر، از جهاتی مثل دکتری خواندن توی ایران است. خود را آماده کردن برای شرایطی‌ست که قرار نیست باهاش رو در رو شویم.


هنر، سیستم 1 و 2 و انتقال مفاهیم ایدئولوژیک.

هنر برای انتقال و تزریق مفاهیم ایدئولوژیک مدیوم بی‌همانندی‌ست؛ یک جمله فلسفی یا یک پیغام سیاسی وقتی خیلی رک و پوست‌کنده ابراز می‌شود، قابلیت این را دارد تا بخش دقیق و تحلیل‌گر (با ادبیات دنیل کانمن، سیستم 2) ذهن مخاطب را به کار بیندازد. اما وقتی خیلی نرم و لطیف و در لوای هزار و یک ریزه‌کاری و ظرافت دیگر به صورت یک نکته حاشیه‌ای ارائه ‌می‌گردد، به راحتی توسط بخش سریع‌تر و کم‌تر حساس ذهن (سیستم 1) پذیرفته می‌شود. کاش بتوانیم حین تماشای فیلم‌های هالیوودی و غیر هالیوودی، همان زمان که در زیبایی و پیچیدگی داستان‌ها غرق شده‌ایم و با شخصیت‌ها هم‌ذات پنداری می‌کنیم، حواس‌مان را جمع کنیم تا هر ایده و مفهومی را بدون بررسی دقیق و وسواس‌‌گونه، (همان‌طور که با سایر مفاهیمی که در سایر فرم‌ها به ما عرضه می‌شوند، برخورد می‌کنیم) نپذیریم.


پی‌نوشت: شما را به شنیدن قطعه زیر از محمدرضا لطفی دعوت می‌کنم.

 

1+